उतारवयातील ज्येष्ठ नागरिकांमध्ये तसेच काही प्रमाणात तरूणांमध्ये सांधेदुखीचे प्रमाण लक्षणीय असून गुडघ्याच्या सांध्यातील दोन्ही हाडांमध्ये असलेल्या कुर्चाची झीज होऊन रूग्णास गुडघ्यामध्ये तीव्र वेदना होतात, पायात बाकही येतो. सांधेदुखीच्या पुढच्या टप्प्यात औषधे, फिजिओथेरपी किंवा आर्थोस्कोपी इत्यादी सारखे उपचार निष्प्रभ ठरतात, तेव्हा गुडघ्यावर प्रत्यारोपण ही शस्त्रक्रिया हा एकमेव यशस्वी उपचार ठरतो.
गुडघ्यांच्या सांधेरोपण शस्त्रक्रियेत कालसापेक्ष अनेक बदल झाले असून त्याअनुषंगाने विविध अत्याधुनिक उपकरणे, तंत्रप्रणाली व तंत्रज्ञानाचा उपयोग शस्त्रक्रियेसाठी केला जातो. आर्थोअलाईन नॅव्हीगेशन तंत्रप्रणाली, पेशंट मॅच टेक्नोलॉजी याच बरोबर संशोधनाअंती रोबोटिकच्या सहाय्याने उपयुक्त अशी तंत्रप्रणाली विकसित झालेली असून हे प्रगत तंत्रज्ञान उत्तर महाराष्ट्रात सर्वप्रथम मेडीनोवा शताब्दी हॉस्पिटल येथे उपलब्ध झाले असून अश्या प्रकारच्या शस्त्रक्रिया मध्ये हातखंडा असलेले पुण्याच्या लोकमान्य हॉस्पिटल चे नावाजलेले सांधेरोपण तज्ञ डॉ. नरेंद्र वैद्य यांच्या सहकार्याने या शस्त्रक्रिया होणार असल्याची असल्याची माहिती सांधेरोपण तज्ञ डॉ. कपिल कापडणीस यांनी दिली.
याबाबत अधिक माहिती देताना ते म्हणाले की गुडघ्यांच्या सांध्यामध्ये असलेली कुर्चा ही आयुर्वेदिक, होमिओपॅथी किंवा अँलोपँथी औषधांच्या सहय्याने पुन्हा निर्माण होत नाही. त्यामुळे खराब झालेली कुर्चा काढून त्याठिकाणी कृत्रिम इम्प्लांट बसविला जातो.
सदयस्थितीत अदययावत थर्ड जनरेशन इमेजलेस रोबो या तंत्रप्रणालीचा वापर यशस्वी होत आहे. यामध्ये सी.टी.स्कॅनची व त्याच्या तंत्रज्ञानाची गरज लागत नाही.
रोबोटिक शस्त्रक्रिया काय आहे?
रोबोटिकच्या सहाय्याने होणारी गुडघ्यावरील प्रत्यारोपण सर्जरी ही अत्यंत अचुकता साधणारी, नैसर्गिक रचनांचे जतन होणारी व गुडघ्याच्या नैसर्गिक हालचाली पूर्ववत सुलभ करण्यासाठी जगातील सर्वात यशस्वी व अत्याधुनिक तंत्रप्रणाली आहे. इतर शस्त्रक्रियांसाठी वापरण्यात येणारे हे तंत्रज्ञान आता गुडघ्यावरील उपचारांसाठी यशस्वीपणे वापरण्यात येऊ लागले आहे. या तंत्रज्ञानाची मदत सर्जनला प्रत्यक्ष शस्त्रक्रिया करताना अचुकता, अलाईनमेंट व समतोल साधण्यासाठी होत असते. नैसर्गिक रचनांचेत जतन तर होतेच पण ह्याचबरोबर गुडघ्याच्या सांध्यातील नी कायनेमेटिक अलाईनमेंट साधल्यामुळे हालचालीत नैसर्गिकता येऊन कृत्रिम इम्प्लांटचे आयुर्मान दीर्घकाळ टिकण्यास मदत होते. या तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने आतापर्यंत चार हजारांहून अधिक शस्त्रक्रिया करण्यात आल्या आहेत.
रोबोटिक सहाय्य असलेल्या तंत्रप्रणालीची वैशिष्टये
प्रत्येक व्यक्तीच्या गुडघ्याच्या रचनेतील आकारात फरक असतो. तसेच प्रदेशानुसार भौगोलिक प्रातांनुसारही रूग्णाच्य पायांच्या रचनेतही थोडा फरक आढळतो. भारतातील लोक आणि युरोपियन लोक यांच्या पायांमध्ये तसेच हालचालीमध्येही फरक असल्याचे दिसून येते. भारतीय लोकांना जमिनीवर बसून उठणे तसेच मांडी घालणे या क्रिया जशा सहज सुलभ करता येतात तशा युरोपियन व्यक्तींना मांडी घालता येणे सुलभपणे शक्य होत नाही.
गुडघ्यांवरील सांधेरोपण शस्त्रक्रियेत संशोधनाच्या विकसनशील टप्प्यात नॅव्हीगेशन, जी.पी.एस. अर्थोअलाईन तंत्रज्ञानाच्या आधारे रचनात्क अंश, कोन यांच्या अचूक मोजमापाच्या अधारे सांधेबदल शस्त्रक्रिया करण्यात यश निश्चित आले आहे. पण त्याचबरोबर गुडघ्याच्या हालचालीमधील दोन हाडांमधील हालचाल हे ही अत्यंत महत्त्वाचे तत्त्व आहे. त्यास नी कायनेमेटिक असे म्हणतात. या नी कायनेमेटिक अलाईनमेंट मोजमाप करण्यातील उपलब्ध तंत्रज्ञानामध्ये नॅव्हीगेशन जी.पी.एस सारखी प्रणाली पुरेशी नाही. त्यामुळे रोबोटिकच्या सहाय्याने शस्त्रक्रियेतील तंत्रप्रणाली विकसित झाली आहे. यामुळे गुडघ्यांच्या सांध्यातील रचनेत तर अचुकता येतेच पण हालचालींच्यामध्येही नैसर्गिकता सहजता व सुलभता येते. कायनेमेटिक अलाईनमेंटमध्ये गुडघ्यातील बंध सोडवावे लागते ज्याला लिंगामेंट रिलीज असे म्हणतात. हा रोबोटिक तंत्रप्रणालीत अत्यंत कमी होतो. त्यामुळे रूग्णांना शस्त्रक्रियोत्तर होणाऱ्या वेदना, रक्तस्त्राव अत्यंत कमी होतो. अन्य तंत्रज्ञानापेक्षा जवळपास ५५ टक्के ते ६० टक्के कमी होत असल्याने जगभरातील शोधनिबंधात निरीक्षणे आढळली आहेत. नी कायनेमेटिक अलाईनमेंट उत्तम अचूक असल्यास गुडघ्याच्या सांध्यामधील हाडामधील हालचालींचा अगदी प्रत्येक मिलिमीटर होणारा ताण कमी होऊन चांगल्या प्रकारे विभागले जाते.
गुडघे रोपण आता आवश्यक
अनेक सामाजिक बदलांमुळे साठी नंतर नागरिक एकटे राहत आहेत त्यामुळे त्यांनी शारीरिक दृष्ट्या तंदुरुस्त राहणे आवश्यक आहे गुडघे रोपण केल्यास त्यांची नियमित जीवनशैली कायम राहते चालणे फिरणे नियमितरीता होत असल्यामुळे वजन वाढणे तसेच अन्य रोगांवरही बऱ्यापैकी नियंत्रण ठेवता येणे शक्य आहे.